Tael buten deure

Kotleden weren Ype en Joke Dijkstra uut Oosterwoolde op vekaansie naor et hoge noorden van Europa. Ok dit keer zaggen zi’j weer talloze veurbeelden van et officiële gebruuk van et Samisch naost de ere (laands)taelen en ok et Engels. Ype en Joke stuurden ok nog wat foto’s mit die ze een jaor of wat leden al es maekten. We laoten ze allemaole zien, mar beginnen bi’j de ooldsten. De eerste drie foto’s wodden neumen in oktober 2009 in et Finse Vuotso:

Vuotso is et meerst zudelike, echte ‘Lappedörp’ van Finlaand. De Samen vertellen je graeg over heur leven. Hier nemen ze weer ofscheid van je aj’ et dörp in zudelike richting verlaoten.

Op disse foto is een welkomstbod in etzelde gebied te zien.

Jim zien hier et formele, twietaelige plaknaemebod van Vuotso.

Bovenstaonde foto maekten Ype en Joke Dijkstra in de zommer van 2010. Ze weren doe o.e. bi’j de Porsangen Fjord bi’j Oldefjord. Dit bod staot bi’j een prachtig bezukerscentrum mit veul infermaosie over de flora en fauna  in in elk geval et Noors, et Engels én et Samisch.

Dit infermaosiebod is te vienen in et gebouw van et Noors-Samische Parlement in Karasjok. Disse foto en de foto’s hiernao bin maekt in juni 2013.

We zien hier de greensovergang tussen Finlaand en Noorwegen an de weg 93. An de Finse kaante van de greens hiet et gebied Kivilompolo, an de Noorse kaante – in et Samisch – Aiddejavrre. Weg 93 is een ienvooldige weg mit een boel bodden. Et anduden van et laand gebeurt in et Noors en et Engels, de bodden veerderop bin in et Samisch. Et bod van en veur de gebrukers van de sni’jscooter is veur de meensken in et gebied zels et meerst belangriek!

Dit is een aandere greensovergang tussen Noorwegen en Finlaand, an de weg 92. An de Noorse kaante hiet et daor in et Samisch Dorvonjárga, an de Finse kaante Gáregasnjárga. Ype en Joke vertellen: ‘Wi’j nammen de (slechte) foto in de haost vanuut de auto. En let op: niet et binnenkommende laand (Finlaand) wodt vermeld, mar et gebied Lapland (Lappi); uteraord ok in et Samisch. Ok de Finse gemiente (Utsjoki) wodt in de eigen tael van et gebied angeven.

Ok disse foto is in Karigasniemi, etzelde gebied as op de veurige foto, maekt. Even veerderop ziej’ dus toch een ‘laandebod’. Alles in et Fins, Samisch, Noors en (soms) Engels).

Disse foto wodde maekt in et Finse Sodankylä. Kirjasto is et Fins veur biebeltheek, Girjerádju et Samisch.

Peurasuvanto ligt ok in Finlaand. Op de foto is een infermaosiebod te zien bi’j een voegel(uutkiek)toren. De infermaosie is in et Fins en haost altied ok in et Engels. Finnen vertellen en infermeren graeg over de in et gebied veurkommende dieren.

Ok aj’ een ienvooldige deur et Finse Staotsbosbeheer (let op et uterst kleine blauwe bottien) uutzette kuier maeken – in dit geval bi’j Peurasuvanto – wodt die in twie taelen angeven.

Dit is et Sámediggiu, et gebouw van et Zweeds-Samische parlement in Kiruna in Zweden. Et onderschrift is in mar liefst vier taelen, waoronder vanzels ok et Samisch.

Van Sina van der Land uut Oosterwoolde kregen we verschillende foto’s van verkeersbodden daor twietaelighied in Bosnië op te zien is:

 

 

‘De bovenste tekst op de twie eerste bodden is in et Cyrillisch, de onderste in et ABC-alfabet,’ zo geft Sina an. Et gebruuk van et Cyrillisch in et eupenbaor komt in Bosnië nog beheurlik veul veur, dat maeken de foto’s van Sina wel dudelik. Veerder vertelt de van oorsprong uut Grunningen ofkomstige Oosterwooldse: ‘ Wat de tekst van de dadde foto betekent is me trouwens niet bekend. We gaon soms mit een jaor d’r tussen elk jaor naor Bosnië. Wi’j wonen naost meensken die uut Bosnië kommen. Oonze Bosnische buurman vreug as we een keer zin hadden om mit te gaon naor Bosnië. Dat was niet an dovemaansoren zegd! Et doel was dat we d’r ien keer naor toe gongen, mar we gaon d’r now al tien jaor naor henne. De laeste jaoren gaon we zels op pad om de regio te bekieken. Et is een prachtig laand mit geweldig aorige meensken. Jaoren leden, doe et laand nog kommunistisch was, was et verplicht dat de kiender op schoele de Cyrillische letters leerden. ‘

‘Persoonlik vien ik et lastig om veul zaeken, zoas de poletiek, in et laand te begriepen. Aj’ een kaorte naor je femilie versturen moej’ d’r goed omme daenken daj’ de juuste postzegel gebruken, want d’r bin drie soorten. In et noorden van Bosnië wonen veul Serven en Moslims; in de midden Serven en Kroaten. Gaoj’ de greens over bi’j Bihac dan hoej’ alliend mar je paspoort en zo zien te laoten, mar bi’j de greens van Dubica moej’ een pepier inleveren mit je gegevens dat deur de plaetselike pelisie invuld is. Daor staot o.e. op hoe lange aj’ d’r west binnen en waore.’

 

 

Hoe twietaelig is Ierlaand? vreug Harmen Houtman an de redaktie van StellingPlus. Hi’j gaf zels et antwoord: ommeraek twietaelig! Dat ondervun hi’j doe hi’j kotleden mit zien levenskammeraod Jacob mit vekaansie was op dat prachtige grune eilaand. Om die twietaelighied zien te laoten stuurde Harmen een drietal foto’s op, die we vanzels graeg plaetsen. Op de foto’s bin twietaelige opschriften te lezen op winkels, bars, op straoten en zo wat henne, in et Gaelic en in et Engels. ‘Alderdeegst op et asfalt van de busbaene staot in beide taelen angeven dat op dat plak alliend de bus rieden mag,’ vertelt Harmen in zien begeleidende mail. Neffens him staot iederiene d’r in Ierlaand ok aachter dat beide taelen in et eupenbaor zoveul bruukt wodden.

Neffens Harmen is dit een goed veurbeeld van hoe as et in Stellingwarf ok kunnen zol,  zo kuj’ toch ok mit je tael ommegaon? Niks gien schaemte of wat dan ok, gewoon doen! Et geft toch een mooi en uniek stokkien identiteit an?

Trouwens, ok in o.e. Schotlaand schienen ze de Keltische tael en et Engels veul in et eupenbaor naost mekeer te bruken, vertelt Harmen veerder. Op de bovenstaonde foto’s van Harmen zien jim prachtige veurbeelden van eupenbaore twietaelighied in Ierlaand!

As jim tiedens jim vekaansie in ere streken of lanen dit gebruuk van streek- en laandstael naost mekeer tegenkommen, zollen we ok van jim graeg foto’s en een kotte toelochting toestuurd kriegen. Jim kun jim reakties mailen naor info@stellingwarfs.nl.