Gerechten uut de streek

Vroeger wodde d’r op zundag inkeld wel es rezienebri’j eten. Ie hadden dan een panne mit waeter op et vuur staon, mit daorin parelgotte. Dat was hiele fiene soort gotte en die wodde even veurkookt. Ie mossen wel reuren, vanzels. Dan kwammen de rezienen en soms ok wel es wat krenten d’r deur. Dat mos ie dan ok weer even deursudderen laoten om et lekker te kriegen. Dan kwam d’r laeter nog rooie beiesap deurhenne en suker d’r deur. In plak van rooie beiesap wodde ok wel brummelsap bruukt, en sommigen deden et sap van zwatte beien in de soep. Et wodde meerst parelsoep of pareltjessoep nuumd, in sommige plakken ok parelbri’j of pareltiesbri’j. Parelsoep is waarm hiel arg lekker, mar koold is et ok best in te nemen. Vandaege-de-dag numen ze parelsoep ‘watergruwel’.

‘Midden in de weke kregen we wel es Jan in de zak. Mien moeder maekte eeen beslag van boekweitenmael, melk en een peer eier d’r deur. Ze maekte zakkies van ketoen, vaeks van een oold laeken. De zakkies weren zoe’n dattig cm laank en rond de twaelf cm bried. Even onder de ni’jmesiene en ’t was zo klaor. Een stok of wat zakkies wodden mit et beslag vuld en vaastebunnen mit een bientouwgien. De zakkies kwammen dan in een grote panne mit kokend waeter op de kachel. Ze mossen zo een peer uren kookt wodden en kwammen daornao mitien in een emmer mit koold waeter om de zakkies d’r ofstrupen te kunnen. Dan wodde de Jan in de zak an plakkies sneden mit een klossiesdraotien, want mit een mes wol et niet best. Et gerecht wodde opdiend mit bottervet en stroop of brune suker. D’r weren d’r ok die d’r spekvet of smulten reuzel mit kaonties overhenne deden. Perbeeer et mar es, best lekker!’

Koop Gorte, Stellingwarver Spreukekelinder 2003

‘Morgens zatten we in de keuken te koffiedrinken. We hadden as boeren de voerderskleren nog an. Die reuken echt naor et doe zo zoere kuilvoer.

Op de kachel ston een pannegien te prottelen en de daamp trok deur de keuken. Ik reuk et al, et weren gele knollegies. Et was doe zo, ze mossen hatstikke donkergeel wezen, dan weren ze pas goed geer. Mit eterstied kregen we ze as gruunte, soms mit wat stroop d’r op.

Bi’j de eerpels kregen we een peer plakken uutbraoden spek en spekvet d’r over. Ie mossen wel een beste maege hebben, mar doe hadde de boer nog zwaor wark en was et gauw weer verteerd. We kregen et wel ien keer in de weke.’

(Gegevens Koop Gorte, Stellingwarver Spreukekelinder 2003)

Op de Stellingwarver Spreukekelinder van 2003 vertelde Koop Gorte van Hooltpae over ‘proemebri’j’, ok zoe’n oold gerecht van vroeger:

‘Zundags kregen we nao de eerpels wel es proemebri’j. Ik heb wel es heurd dat ze ok ‘proemebolle’ zeden. Et is een recept uut Beppe heur tied. Ie konnen hier op een goedkope meniere et oolde wittebrood mit an de man brengen. Een panne mit waeter d’r in kwam op de kachel. Dan kwammen d’r dreugde proemen en rezienen bi’j. Ok nog es flink wat stroop en dan de overbleven witte bolle. Et mos even een posien sudderen en ie mossen es reuren, mar dan was et klaor en kon et opdiend wodden. Ze zeden vroeger ok dat dit een recept was veur vrouwluden die krek een poppe kregen hadden. Et zol geunstig wezen veur et aachteruutgaon (de stoelgang). Ik was doe jongkerel, mar vun et ok verrekte lekker!’

‘Posstro is luiewievekost’, zeden ze in Wolvege wel. Et is een gerecht daj’ zomar klaor hebben…

Meerstal wodde potstro maekt van boekweitenmael mit kokend waeter, ok wel mit waeter en melk of alliend melk en een sniffeltien zoolt. Ie moe’n et zo beruren dat et zo dikke is daj’ et an de vörke prikken kunnen. Soms wodde d’r ok wel kookte ries deur ruurd om et dikke te kriegen. Dan kan et mitien opeten wodden; potstro mag aenlik niet koken. Ie eten et mit wat spekvet d’r over en spek d’r bi’j. Et vet kuj’ ok in een koelegien doen mit stroop d’r omhenne. Soms wodde et ok klaormaekt mit waeter en soepe.

In et Stellingwarfs Woordeboek (diel 3) bin de volgende variaanten te lezen:

‘Ie brengen melk an de kook, daor struj ie mael in tot et dikke wodt, en dan eet ie et mit spekvet en stroop; en ie hadden ok ‘riezen potstro’, dan haj’ dunne riezenbri’j en die maekte ie dikke mit mael’ (optekend in Buil).

‘Potstro is mael in waeter op et vuur en dan moej’ ruren totdat et stief wodt, dan in et bod, een koelegien d’r in en in et koelegien komt et spekvet en daor omhenne stroop’ (optekend in Noordwoolde).

‘Potstro is anreurd mael; vroeger mit zute melk en boekweit of bloem; ie konnen ok melkenriezenbri’j mit wat mael anmengen, dan wodde et wat stief, en dan gaoj’ et eten mit brune suker en botter’ (optekend in Steggerde).

Meensken die potstro liekewel hielemaole niet lussen, zeggen van een minne locht wel: ‘Die locht is zo min as potstro’.