Gerechten uut de streek

Op et plattelaand haj’ op de hiemen vroeger nogal wat appel- en perebomen staon. De vruchten d’r van kwammen diels in de weckflesse, en een diel wodde beweerd op een koel plak, bi’jglieks in de kelder. Mar ok een diel wodde toemaekt en dan dreugd op ‘e kachelplaete van de kookkachel of in de ovend. Al mit al was dat nogal een dreeg warkien. Ie hadden aenlik gien ruumte genoeg, want zo groot was de kachelplaete niet.

Soms wodde de plaetselike bakker om hulpe vraogd. As et broodbakken daon was, was de grote ovend ja nog lekker op temperetuur. Et kostte ok gien geld, mar de bakker mos de boel wel in de gaten holen. Et gebeurde wel es dat de appelties nao de tied wat an de donkere kaante weren. Dan was de ovend aenlik nog te waarm west, of ze hadden d’r krek te lange in zeten. Dan weren ze nao et opwellen niet lekker meer, mar smaekten wat braanderig. Mar meerstal was et wel goed en was et een lekkere wintergruunte.

Gegevens Koop Gorte, Stellingwarver Spreukekelinder 2003

‘Bofferd’ is aenlik een dik soorte van pankoeke. Vroeger wodde die nog al es eten, vandaege-de-dag is dat een hiel stok minder et geval.

Om bofferd te maeken hej’ een pak zelsriezend bakmael neudig, en melk en rezienen. Et beslag maek ie krek zo klaor as et beslag veur keek. Ie doen et dan in een vleispanne en zetten et aanderhalf ure, zonder deksel op de panne, in de ovend. Bofferd kuj’ eten mit spek, stroop of botter. Vroeger wodde bofferd liekewel ok wel klaormaekt in een speciaole bofferdpanne, dat was een ronde, langwarpige iezeren panne.

In et Stellingwarfs Woordeboek bin uut een peer dörpen aorige tips te lezen:

Uut Donkerbroek: ‘Van ni’je melk kuj’ lekkere bofferd maeken.’

Uut Oolde- en Ni’jlaemer: ‘As hi’j bijna geer was, keerde moeder de bofferd nog even omme; we atten et dan op mit botter en stroop d’r op.’

Vroeger wodde bofferd, krek as pankoeken, ok wel naor et hujlaand brocht: ‘Naor et hujlaand brochten we zommers wel eten, zoas pankoeken en bofferd’ (De Fochtel).

‘Wat ok zaoterdagse kost was, is snet. Vroeger ston d’r bi’j Appie Tjalma in Berkoop een bod bi’j de deure mit dikke letters d’r op: Snert met inventaris.

Veur moeder de vrouw is et niet zoe’n muuilik recept, mar d’r zit wel wat tied in. De snetaten mossen aovens teveuren in ’t waeter zet wodden. D’r weren twie soorten: splitaten en hiele aten. Splitaten bin eerder geer en hoeven aovens niet in de wieke. Ie kun ze liekewel in de snet niet weer vienen. Mar ie zien et wel an de kleur van de snet: lochtiggruun.

Snet heurt van alles wat in: wat siepels, een varkenspotien of wat speklappies, gelderse rookwost en wat prei. Mien moeke zee wel es: ‘Ie kun van balstiender wel snet koken, mar d’r moet wel goed wat inventaoris in’.’

Koop Gorte, Stellingwarver Spreukekelinder 2003

‘In mien kiendertied (om 1930 henne in Ni’jberkoop) gongen we morgens vroeg, as we bi’j oons thuus van ’t bedde kwammen, eerst te melken. We brochten de bussen nao de tied naor de diek en gongen dan broggien eten. Dat beston veur mi’j uut twie plakkies bolle mit botter of soms ien plakkien, mar dan mit een sjerpbroggien d’r bi’j. De plakkies bolle wodden in repies sneden, en die stipte ik dan in de thee. Dat vun ik oe zo lekker, beleg kreej’ ommes haost niet. Behalven a’k ziek was, dan kreeg ik sjem op brood. Mien heit en mem kregen een bollebroggien. Dat was een plakkien bolle mit daorop een plakkien roggenbrood. ‘k Heb ok wel es heurd dat ze argens eers, bi’jglieks op ‘e Miente, een bakkebroggien kregen. Dat was dan een beschuut mit een plakkien roggenbrood.’

A. Bloemhoff-Seinstra, Stellingwarver Spreukekelinder 2003

‘As d’r es iene jaorig was in et gezin of in de naoste femilie kwam d’r vroeger wat lekkers op ‘e taofel. Dat is nog wel zo, vanzels… mar hiel aanders as doe! As gruunte kregen we doe roodstoofde stienperen. Die stonnen al vroeg op de kachel om ze zo rood meugelik te kriegen. Soms kwam d’r daoromme ok wat rooie wien bi’j deur. We kregen trouwens op zoe’n dag ok wel es zute appelties.

As eerpels hadden we vaeke Rooie Star, een hiele lekkere eerpel. Et vleis was vaeks de haeze van de koe, et alderlekkerste vleis, en heerlike jus van de braoden haeze.

Veur nao had de vrouw stieve pudding kookt, die in een vorm daon was. Die vorm kwam ondersteboven op een groot bod en dan koj’ percies zien wat et was: een beer, een vis of wat dan ok. De ranjeflesse kwam ok op ‘e taofel. Iederiene kon een stok van de pudding ofsnieden en d’r wat ranje overhenne doen.’

Koop Gorte, Stellingwarver Spreukekelinder 2003