Verhaelen

Maarten van der Weijden

(Een vekaansieverhael van Kjest Herder)

Wi’j staon op een camping bi’j Savigny-lès-Beaune as Maarten van der Weijden doende is mit zien elfstedetocht. In mien herinnering veural de barre tocht van 1963. Zwatwit foto’s van zwaor inpakte manluden mit ies in de snor en wenkbrauwen. Bevreuren ogen, vingers en ti’jen. Neudzaekelike amputaosies weren gien uutzundering.

   Twiede Pinksterdag ok op ’e fiets. Een rere mingeling van soorten fietsers. As bin zi’j onderwegens naor de supermark; mit briede fietstassen veur broties en koffie. Mar ok uutslovers zonder spatbodden in replika’s van tenues bekend uut de Tour de France. Mar et pestuur verradt een teveul an sneks en bier gedurende de oflopen twintig jaor. Filefietsen!

   Krek nog lezen van filevorming op de Mount Everest! Een lange riegel meensken trappelend waachtende op et ultieme mement; op et hoogste puntien van de eerde staon. En die dat berikt, lat him daor roem petretteren veur et naogeslaacht. Inspannings wegen hier zwaorder vanwegens de iele locht. Mar ok et te lange in de deurdringende koolde staon. Verslopping van de bienspieren is et gevolg. Aekelige bi’jwarking is een vergrote kaans op omkukelen. En dat gebeurt nog al es. Mit gevolgen die groter binnen dan as et gebeurt in de ‘Kaele Dunen’. Gekte van de boverste plaanke, netuurlik!

   Is dat van Maarten van de Weijden ok gekte? vraog ik mi’jzels of. Ik vien al gauw van niet. Omdat Maarten een missie het. Geld verzaemelen veur wetenschoppelik onderzuuk. Om zo de overlevingskaansen bi’j kanker te vergroten. Zoas hi’j zels deurmaeken moeten het. Dat je invulend vermogen naor aandere pesjenten daordeur vergroot wodt, kan ik mi’j indaeken.

   Een vrommes uut Moddergat vun et mar reer dat meensken pas geld overmaeken as d’r iene zo gek is om veur zien ‘lol’ zomar roem 200 km te zwemmen, zee zi’j bi’j Omrop Frylân. ‘Hy sil it ek dwaan foar himsels,’ mient zi’j. Zels daenk ik dat hi’j dat toch zicht as bi’jperdukt van et doel dat hi’j naojacht. Veur himzels is d’r vanzels veul lof en wardering; klopt! Alle meensken die him toejuichen, of alderdeegst een stokkien mit him mitzwemmen. Die willen soms ok gewoon even ‘in beeld’ kommen. Now, ok goed. As et daor bi’j blift, is d’r gien man overboord. Mar wat as? Dan dommel ik in de campingstoel in slaop.

Wat as zi’j d’r een prestaosietocht van maeken willen veur een brieder pebliek in et kader van ‘jow eigen greenzen verleggen’? Stel je dat es veur!

In et FEC staon de uutslovers te trappelen van ongeduld. Nao et heuren van et startpistool, dukelen die as wilden over mekeer henne naor ‘de Zwette’. Rap de kleren uut en de zwembroek anstrupen; in de haost vaeke achtersteveuren. Mit een bommegien et waeter in en niet zien dat d’r meer op etzelde mement dat plak uutkeuzen hebben. Et waeter kleurt al rap rood vanwegens alle bloedneuzen. Mar ok luden mit een aarm uut de koeme of een ti’je die haoks an de voete staot.

   Vertraoging vanwegens an en of riedende ambulances. Een traumahelikopter is al onderwegens naor et UMCG; et MCL is al volboekt. Verzuken an ‘Tjongerschans’ en ’Nij Smellinghe’ bin intied uutgaon. Et ‘Antonius’ wil eerst gien opnaemes om de te verwaachten perblemen bi’j Sneek.

Daor zal nog mar op zoe’n 5000 van de 25.000 zwemmers (mit 1500 Chinezen en 1100 Jepanners) ankommen. Et ‘Antonius’ kan et daoromme wel rooien, daenken zi’j daor.

   D’r wodt fluusterd dat een ‘keuninklik lid’ mit zwemt. Et zol gaon om degene die in Amsterdam zoveul gewone meensken et vel over de oren struupt. Deur woekerhuren veur tochtige huzen te vraogen. Om daor zien dure hobby, rezen mit dure Dinky Toys op Zaandvoort, mit te financieren. Zien pianospeulende heit gaot bi’j Sloten een sonate van Mozart speulen.

   Veur Sloten wodt een donkerblauw anleupen man uut et water haeld. Een visker op liesleerzens hadde zien dat d’r een ringslange om zien nekke zat. Een veul te dik vrommes voert een ente een broodkoste. Een dan krek langs zwemmende man zoegt de koste deur de neusgatten naor binnen. Hoestende en proestende verdwient hi’j onder waeter. Een ooldere man wet de man an de kaant te brengen waor hi’j mit man en macht uut et waeter hezen wodt. ‘Stabiele ziedligging!’ raost een vrommes mit een glas rooie wien in de iene en een filtersigeret in de aandere haand.

   Dan ropt iene dat d’r een poede in et waeter drift. Et bliekt de ooldere man te wezen; hulpe is te laete. Et is de eerste dooie van de dag. Neffens de orgenisaosie is rekening holen mit een bepaold percentage. De oolde man wodt ofvoerd naodat hi’j zegend is deur de plaetselike zielehuder. Dat geft laeter nog weer tumult, omdat de man moslim bliekt te wezen.

   Op et Slotermeer raeken zwemmers et spoor biester. Negen Chinezen raeken verstrikt in et riet en kun nog krek redded wodden. Alle lof veur de twieling Klinkhaemer mit de Kameleon.

   Bi’j Staveren lopt et ok niet naor weens. Een ploegien uit Limburg zwemt verkeerd. As de laeste winner al over de finish is, wet men niet waor as de manluden binnen. Bin zi’j verdronken? Belangriek veur de statistieken!  Zitten zi’j al weer in die oolde VW-bus naor Limburg mit Rowwen Hèze op ’e spiekers? Nee, twie daegen laeter kommen zi’j an in Volendam.  

   Bi’j Workum bliekt dat een vrommesien heur bikinibroekien bi’j et pissen kwietraekt is. Iene hadde et broekien in de mast van een skûtsje hesen. ‘Hael die d’r zels mar even uut!’ wodt reupen. Dat wol zi’j prompt doen gaon. Mar de plaetselike bromsnor stak daor persoonlik ‘zien’ stokkien veur. Dan wodt heur et kleine broekien toegooid. Et belaant in et smoelwark van bromsnor. In de konsternaosie wet et vrommesien te ontkommen en zwemt naekend veerder. Et boverstokkien smit zi’j de veldwaachter toe mit de toevoeging: souvenir veur jow vrommes.

   Bi’j Bolsward ontstaot opstopping. Omdat de man van et stempelburo zien vingers tussen de deure kregen het. Mit twie kepotte vingers is hi’j naor et ‘Antonius’. En hi’j het de stempel en et stempelkussen nog in de buse. Hi’j docht dat hi’j d’r zo weer was, mar deur drokte is de waachttied drie uren. Zien vrommes wil de stempel en et stempelkussen naor Bolsward brengen. Mar heur man protesteert. Hi’j raost: ‘Dan waachten zi’j mar een peer uurties!’

   De emosies onder de zwemmers lopen hoog op. Iene veur iene wo’n zi’j ofstempeld, mar nao Bolsward ontstaot een file van langzem zwemverkeer mit grote gevolgen. Vingers die in de oren van aandere zwemmers belanen. Dikke ti’jen die in de ogen van konkereenten stikken. Twie manluden slaon mekeer om een opsteuken middelvinger. Et lopt uut de haand en de ME wodt mit een helikopter te plak brocht. Naodat raddri’jers in de boeien sleugen binnen en omstaanders getugeverklaorings ofgeven, wodt et weer rustig.

   Bi’j Harlingen bin d’r naor schatting nog mar 2000 zwemmers over. Een groepien Jepanners beslöt om eerst ‘kogelvis’ eten te gaon. As zi’j laeter bi’j et zwemwaeter kommen, bin zi’j toch niet meer hielemaol fris. As zi’j de vuurtoren veurbi’jzwemmen, is d’r nog gien paniek. Mar de twiefel slat toch toe as zi’j bi’j een zaandbaank anlanen. Een haantienvol zeehonties bekikt heur vol mitleven. Nao een tillefoontien vanof de veerboot naor Vlielaand wo’n de oongelokkigen deur een helikopter oppikt.

   Et peloton is dan op weg naor Franeker. Helemaole achteran, zo wodt almar fluusterd, zwemt et eerder nuumde ‘keuninklik lid’. Zien heit het zien Steinway al plaetsen laoten op ’e brogge bi’j Bartlehiem. De hieltied haoken d’r zwemmers of deur hongerklop, diarree of ander vertier. Iene die deur een muskesrotte naozeten wodt, beslöt de stried te staeken. Bi’j Bartlehiem gaot et linksof.

Een kertier nao de laeste van et peloton, verschient et ‘keuninklik lid’ bi’j de brogge. De meensken bin even votlopen of buten geheurofstaand. ‘Vlogge rechtsof!’ sist de heit. ‘Mar, pa?!’ ‘Nee! Doen wat ik zeg!’ En dan zwemt et ‘keuninklik lid’ rustig naor de finish.

   De tocht naor Dokkum wat een gigantische ofvalrees, et peloton minimaliseert: vergiftigingsverschiensels, symptomen van de ziekte van Weil of Botulisme en eernstige schoolderblessures. Veur zoe’n vuuftig zwemmers komt hulp te laete; niet geunstig veur de statistieken. 

   Weeromme bi’j Bartlehiem bin d’r nog twie zwemmers die veur de zege gaon willen. Et finishdoek zien zi’j al hangen, as zi’j et opspattende waeter veur heur zien. Mar de laeste inspanning komt te laete. Mit 0,009 sekonden veursprong wint et ’keuninklik lid’. Mitien klinkt de piano van zien heit mit de ‘Hongaarse Daans’ van Brahms.

“Woj’ nog zoe’n Hoegaarden?” heur ik mien vrommesien vraogen. De piano hoolt mi’j nog even vaaste. Mar die starft vot as ik dik bezwiet overaende schiet.

“Ja, lekker!” zeg ik mitien.

“Ie prevelden in jow slaop en ie keken d’r hiel bliede bi’j,” zegt zi’j. “Was ’t een mooie Française?” “Schei uut, ik hadde Maarten van der Weijden bi’j de kop!”

“Watte?”

“Ach, laot mar! Proost!”

Nog mar half wakker zit ik vandemorgen, onder et behemmelen van mien morgenbroggien, de kraante deur te nemen. Et is meer koppesnellen as alles uutgebreid lezen, dat kan vandaege nog wel es, tot mien oge inienen vaalt op een mit dikke vette letters schreven stok: BOJEM BI’J TIEL GEFT OOLDE SCHATTEN PRIES. Inienen bin ik klaorwakker en begin te lezen.

Bi’j opgrevings op een bedrievepark bi’j Tiel bin hiel vule, en neffens de archeologen slim belangrieke, veurwarpen vunnen uut de tied van de Romeinen. D’r bin wel vuventwintighonderd broonzen veurwarpen opgreven en ok nog een riek versierde zalvepot, de meensken hadden doedertied netuurlik ok al last van rimmetiek en zok-zo-wat. Vanwegens d’r ok nog een beeld van de god Jupiter ontdekt is daenken ze dat d’r doedertied een grote villa of een heiligdom staon het.

Now mag ik wel graeg es even in een antiekzaeke rondsnuffelen, mar veerder bin ik niet zo interesseerd in die hiele oolde scharveboel wat d’r meerstentieds opgreven wodt. Mar waoromme ik inienen zo wakkerschudded bin tiedens et lezen van mien kraantien, zal ik jim uutstokken. As de naeme Tiel mar in beeld komt bin ik votdaolik interesseerd omreden mien dochter daor kotbi’j, in een dorp wat tegen Tiel anleunt, heur tot wonen zet het. Heur tuun greenst an et reviertien de Linge, dus is et daor ok al een hiel oold gebied donkt me zo. Eertieds in de tied van de Romeinen, zullen daor ok wel schippen over de revier veerd hebben en kun daor ok wel rieke meensken woond hebben, donkt me zo. Dus… kun daor ok wel zokke broonzen veurwarpen in de grond zitten, wie wet. Doe mien dochter en heur man daor kwammen te wonen hebben ze heur tuun hielemaole opknapt. De grond is wel kultivaterd mar niet diepe ommeploegd. Votdaolik bin ik in de tillefoon klommen en hebbe heur opbeld. Ze laggen nog op ien oor en in diepe slaop, mar op mien anholende bellen wodde d’r aendelik toch opneumen. In et kot heb ik heur de boel uutstokt en de goeie raod geven om heur tuun mar es diepploegen te laoten, vanwegens belangrieke bojemschatten die d’r nog wel es in zitten kunnen. Een slaoperige stemme gaf me bescheid: ‘Mem, weet ie wel wat zoks kosten gaot?’

‘Nee, netuurlik weet ik dat niet, mar as d’r bi’jglieks goolden munten of broonzen veurwarpen naor boven kommen bin jim boven Jan, dan kuj’m et daor zat van betaelen,’ zee ik.

Doe kreeg ik de vraoge te heuren: ‘En as d’r niks boven de grond komt, betael ie de rekinge dan Mem?’ Doe was ik gauw uutpraot, daor waog ik me netuurlik niet an. Mar ik heb me wel veurneumen, as ik es op vesite gao bi’j mien kiender in de omkrieten van Tiel, dan neem ik wel een schoppe mit, wie wet wa’k daor nog viene an bojemschatten!

De tegenwoordige burgemeester van West-Stellingwarf, Gerard van Klaveren, het weten laoten dat hi’j op ien juli van dit jaor zien biezen pakken wil. Daor kan ik him gien ongeliek in geven omreden hi’j al vanof 2005 dit ambt bekliedet, en dat is neffens mi’j meer as lange genoeg. D’r moet neudig weer es een frisse wiend wi’jen op et gemientehuus van Wolvege.

In de gemienteraod bin ze d’r al hielendal uut wat de ni’je burgemeester in zien masse hebben moet. Dat is netuurlik mooi, mar om zoe’n persoon te vienen dat zal nog niet mitvalen.

Hi’j moet ’in’ wezen veur veraandering, en eupenstaon veur initiatieven en daor mit volle overgaove en kreativiteit mit doende gaon.

De ni’je bestuurder moet ok makkelik te benaoderen en zichtber  wezen, ok online, en gao zo mar deur.

Now, dat wodt nog wat. D’r wodt hiel wat vraogd van de ni’je man of vrouw die et ambtsketten dregen mag. Nao 27 feberwaori begint de warving, dus docht ik nog krek even in ’t veuren wat goeie raod geven te kunnen.

Neffens mi’j moet et een gewone gemoedelike Stellingwarver wezen die ze benumen gaon.

Een peroon mit deurzettingsvermogen wat oonze Stellingwarver tael anbelangt en die mit alderhaande initiatieven daor mit overgaove en idenen an warken wil.

Bovendat bin ik d’r wisse van dat een burgemeester uut de Stellingwarver kontreinen hiel goed te benaoderen wezen zal. Dat zit now ien keer bi’j de Stellingwarvers in de genen.

Ok online moet hi’j makkelik te berikken wezen. Now dat zol wel makkelik wezen veur de Stellingwarver schrievers, kuwwe him now en dan es een aorig stokkien toesturen, waor hi’j him even mit ontspannen kan in zien drokke warkzemheden.

Awwe as gewone burgers seins es een perbleem hebben, kuwwe even bi’j et gemientehuus angaon veur een bakkien koffie en om goeie raod.

Op bestuurlik gebied zal de ni’je bestuurder  staandvastig wezen en gieniene naor de mond praoten. Hi’j zal vechten veur de belangen van de Stellingwarvers en heur tael.

Zol et de gemienteraod van West-Stellingwarf lokken om zoe’n burgemeester te vienen? Wie wet, de tied zal ’t leren.

Sjoukje Oosterloo

Een winter die oons heugt

Vandaege schrieven we vier jannewaori van et ni’je jaor. Jannewaori is een wintermaond neffens de kelender, mar et liekt d’r now hielendal niet op. Morgens is et lange duuster en blieven bi’j pattie luden de gedienen dichte tot an koffietied. Now ja, geef die meensken es ongeliek. Aj’ niet hoeven te warken dan verzit ie niks mit zok weer. De stormwiend het vannaacht aorig tekeergaon en vandaege teisteren regen- en haegelbujjen oons laantien. Echt gien weer om d’r op uut te gaon. Zodoende klim ik aachter mien laptop en perbeer om weer es wat zinnigs op pepier te zetten. Lichtkaans krieg ik mit zok mal weer wel weer inspiraosie.

De laeste jaoren hewwe bi’jkaans gien winterweer meer had, op wat iezel en een sni’jbujje nao. Daor is et dan ok wel mit zegd. In mien onthoold weet ik nog dawwe in de kastvekaansie altied al op ’e scheuvels stonnen. Veur oons huus was de vaort en daor leerde ik et scheuvelen aachter een stoel. Ik hadde op mien jaordag ni’je hoolten scheuvels, hoolties nuumden we die, kregen. Veur op de punten zat een keuperen koegeltien, dat zal wel veur de mooiighied west wezen. Dat keuperen puntien dee nargens dienst veur en ik weet nog dat Heit et d’r votdaolik mit de iezerzaege ofzaegd het. As ik vallen zol, en die kaans was hiel groot aj’ et scheuvelen nog leren moeten, was et niet zonder geveer da’k me an dat iezeren gevallegien bezeren zol. Wat hewwe in mien jonge jaoren wat ofscheuveld. Vanof huus naor Donkerbroek en dan weer naor de iesbaene bi’j de Nanningesluus. We gongen ok op scheuvels naor schoele en zundags naor de karke. Mar awwe uut de karke weg thuuskwammen mochten we op zundag niet meer scheuvelen. Zo was dat ok mit fietsen. Gelokkig is dat now wel veraanderd.

Doe ik trouwd was en we in Appelsche woonden scheuvelden oonze kiender ok es op een zundagmiddag veur huus op ’e vaort. Doe kwammen mien oolden op vesite en ze stapten uut de auto. Bi’j de weg bleven ze staon te kieken naor de scheuvelderi’je van heur kleinkiender. Ik heur et mien mem nog zeggen: ‘Albert, moej’ es kieken die kiender scheuvelen op zundag.’ As bescheid zee ik: ‘Ja Mem, wat veur verschil maekt et now, aj’ scheuvelen of kuieren op zundag?’ Ik heb ze d’r laeter ok nooit meer over heurd, wat dat anbelangt bin mien oolden deur de jaoren wel aorig mitgaon mit de tied.

Op diezelde vaort in Appelsche heb ik as kiend in de kastvekaansies ok vaeke op de iezers staon. Dan was ik bi’j Pake en Beppe te uutvanhuzen. Zi’j hadden daor een winkel in  mannefakturen en zok-zo-wat. Dan wodde d’r deur de grote buurjongen een hiele lange baene schoneveegd waor we oons op uutleven konnen. Mar dat is d’r de laeste tieden niet meer bi’j. Awwe scheuvelen willen moewwe naor de keunstiesbaene. Dat is wel een aorige oplossing, mar lang niet iederiene is in de gelegenhied om daor gebruuk van te maeken.

Ik zol et wel aorig vienen dat a’k morgenvroeg wakker wor de wereld dan bedekt is mit een laogien sni’j. Niet te vule netuurlik, dan hewwe d’r ok weer last van. Mar een klein laogien, dan liekt alles vule vroliker en wo’n de meensken d’r ok bliede van.

Daoromme vieter ik mezels an om positief te daenken en de moed nog niet te verliezen. We bin nog mar begin jannewaori, en feberwaori komt ok nog, dus wie wet wawwe nog tegoed hebben. Ik kieke ’t aovend in de steerns, lichtkaans beloven die  wel een winter die oons nog lange heugen zal.

Sjoukje Oosterloo